www.regnumchristi.com.pl - Portal Regnum Christi

108 polskich męczenników z czasów II wojny światowej

Cz. VI

25. Błogosławiony ks. Stanisław Mysakowski (1896-1942) urodził się 14 września 1896 r. w osadzie Wojsławice koło Chełma, w rodzinie głęboko religijnej i patriotycznej. W 1914 r. ukończył gimnazjum w Zamościu i w czerwcu tego roku wstąpił do Seminarium Duchownego w Lublinie, które ukończył w 1920 r. W tym samym roku, w maju, przyjął święcenia kapłańskie w katedrze lubelskiej z rąk biskupa Mariana Leona Fulmana (1866-1945).

Po krótkim okresie pracy duszpasterskiej w Zamościu został skierowany na studia specjalistyczne w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, które ukończył w 1924 r., uzyskując absolutorium na Wydziale Teologicznym. Od czerwca 1925 r. do kwietnia 1932 r. był wikariuszem w parafii Nawrócenia św. Pawła w Lublinie, a od maja 1932 r. aż do listopada 1939 r. pełnił tę samą funkcję w parafii św. Jana Chrzciciela. W obu parafiach oddawał się całkowicie pracy duszpasterskiej, społecznej i charytatywnej, w której widział istotę swego kapłańskiego powołania.

Prowadził szeroko zakrojoną działalność na rzecz ubogich. Kierował schroniskiem dla staruszek przy ul. Kalinowszczyzna 59, a przy Krakowskim Przedmieściu 5 w Lublinie prowadził kuchnię dla potrzebujących. Troszcząc się o przyszłość młodzieży, organizował kursy samokształceniowe i poradnictwo zawodowe, m.in. kursy samochodowe oraz krawieckie.

Był wspaniałym organizatorem i animatorem działalności społecznej. Jego posługa opierała się przede wszystkim na szerzeniu wiedzy religijnej, krzewieniu miłosierdzia chrześcijańskiego oraz niesieniu pomocy najbiedniejszym. Współtworzył Związek Kapłanów Dobrego Pasterza, a także patronował przy lubelskim oddziale Polskiego Związku Zawodowego Chrześcijańskiej Służby Domowej (znanego jako Stowarzyszenie Pracownic Domowych p.w. św. Zyty), które otaczało opieką dziewczęta przybywające ze wsi do pracy w mieście.

Redagował i wydawał pismo Echo Parafialne, a przy parafii Nawrócenia św. Pawła uruchomił kino parafialne Uciecha, pełniące funkcję religijno-oświatową. Był również założycielem organizacji Rycerz Serca Jezusowego, która gromadziła liczne rodziny czcicieli Najświętszego Serca Jezusowego. Wspomagał pracę wychowawczą w Świetlicy dla Dzieci Ulicy, współpracując z Zarządem Patronatu nad Młodzieżą Anormalną przy Szkole Specjalnej przy ul. Zamojskiej 12.

Z oddaniem organizował kolonie letnie dla dzieci z ubogich rodzin, a pragnąc podkreślić duchową więź Polaków z Jasną Górą, był inicjatorem corocznych pielgrzymek do sanktuarium częstochowskiego.

Ten okres czternastu lat gorliwej pracy duszpasterskiej i społecznej został brutalnie przerwany przez wybuch II wojny światowej, który zapoczątkował czas dramatycznych doświadczeń dla Lublina i jego mieszkańców. Niemniej jednak ks. Mysakowski, pomimo grożącego mu niebezpieczeństwa, starał się kontynuować swoją posługę kapłańską. Nadal odprawiał nabożeństwa i spowiadał wiernych, niosąc im duchowe wsparcie w czasie okupacyjnego terroru.

W czasie działań wojennych, ryzykując życiem, wyniósł z płonącej katedry Najświętszy Sakrament. Tak samo ofiarnie ratował ludzi z płonących domów w czasie bombardowania miasta[1].

Jednak już w listopadzie 1939 r. został zatrzymany przez Niemców i dołączony do grupy księży, biskupów i profesorów, aresztowanych w ramach akcji wymierzonej przeciwko inteligencji i duchowieństwu Lubelszczyzny. Osadzono go na Zamku w Lublinie, gdzie przez kilka miesięcy znosił przesłuchania, upokorzenia i ciężkie warunki więzienne.

W grudniu 1939 r., wraz z grupą kapłanów, został wywieziony do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, a rok później przeniesiony do KL Dachau. Tam, oznaczony numerem 22591, przez dwa lata przebywał wśród polskich duchownych, poddawany pracy ponad siły i głodowi. Zmuszany do pracy ponad siły w komandach roboczych, stopniowo tracił zdrowie. Ostatecznie, w wieku 46 lat, został uznany za niezdolnego do obozowej pracy, co oznaczało w praktyce wyrok śmierci. 14 X 1942r. wywieziono go z obozu w tzw. „transporcie inwalidów" na zagazowanie. [do Hartheim k.Linzu] O nim mówiono, że był w obozie koncentracyjnym jednym z nielicznych, którzy swoją siłą duchową ratowali współwięźniów przed całkowitym upodleniem i degradacją człowieczeństwa.

[o. Kajetan Ambrożkiewicz OFM Cap (1914-2002)][2].

26. Błogosławiony ks. Antoni Zawistowski (1882-1942) urodził się 10 listopada 1882 r. w Święcku-Strumianach (parafia Dąbrowa Wielka, dzisiejsza diecezja Łomżyńska) w rodzinie zubożałej szlachty.

Po ukończeniu gimnazjum w Łomży w 1899 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Lublinie. W 1903 r. został skierowany na studia teologiczne w Petersburgu, gdzie w 1906 r. przyjął święcenia kapłańskie, a rok później uzyskał tytuł magistra teologii. Posługę kapłańską rozpoczął w październiku tego roku jako wikariusz w parafii katedralnej w Lublinie. Jednocześnie wykładał biblistykę oraz języki biblijne w seminarium duchownym. Dwa lata później zwolniono go z obowiązków wikariusza, by mógł w pełni poświęcić się pracy naukowej i dydaktycznej w seminarium. Nie zrezygnował jednak z posługi diecezjalnej - w 1915 r. został sędzią prosynodalnego Sądu Biskupiego, a od 1917 r. pełnił funkcję cenzora książek religijnych. Od 1918 r., przez dziesięć lat, był wicerektorem lubelskiego seminarium, odpowiedzialnym za program studiów i formację alumnów.

W 1922 r. został mianowany kanonikiem generalnym Kapituły Katedralnej Lubelskiej. Od 1937 r. pełnił funkcję dyrektora Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo (szarytek). Służył Stowarzyszeniu jako spowiednik i rekolekcjonista, nadzorował jego pracę, troszczył się o rozwój dzieła[3].

Po wybuchu II wojny światowej ks. Antoni Zawistowski pozostał w Lublinie, niosąc pomoc duchową i materialną ludności dotkniętej skutkami okupacji. 9 listopada 1939 r. Niemcy przeprowadzili tzw. Sonderaktion Lublin, podczas której aresztowano wielu duchownych oraz świeckich przedstawicieli lubelskich elit. Gestapowcy dobijali się również do drzwi ks. Zawistowskiego, lecz ten ich nie wpuścił, co na kilka dni odwlekło jego aresztowanie. 17 listopada został jednak ujęty - podczas zatrzymania raniono go w głowę - i osadzony na Zamku Lubelskim. Postawiono go przed sądem, oskarżając o organizowanie zbrojnego ruchu oporu i prowadzenie agitacji antyniemieckiej. Otrzymał wyrok śmierci, podobnie jak biskupi lubelscy Władysław Goral i Marian Fulman oraz pozostali księża przebywający w areszcie. Po pewnym czasie wyrok ten zamieniono na dożywotnie więzienie.

4 grudnia 1939 r., wraz z grupą innych kapłanów, został wywieziony do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, gdzie oznaczono go numerem 5607. Po roku, 14 grudnia 1940 r., przewieziono go do KL Dachau, gdzie otrzymał numer więźniarski 22553. W obozie przebywał wśród duchownych z różnych krajów Europy, poddawany głodowi, chorobom, wyniszczającej pracy oraz szykanom i torturom. Świadkowie podkreślają, że ks. Zawistowski nie stawiał oporu, sadystycznym dozorcom, zachowując przy tym godność i opanowanie. Brak było z jego strony jakichkolwiek oznak nienawiści[4]. Mimo cierpienia pozostał wierny swojemu powołaniu - dzielił się z innymi chlebem, modlitwą i nadzieją.

12 maja 1940 r. w przypadającą wówczas niedzielę Zesłania Ducha Świętego ks. Zawistowski odprawił potajemnie Ofiarę Mszy Świętej. W poruszającym kazaniu powiedział między innymi: Jesteśmy tu za wiarę, Kościół i ojczyznę; za tę sprawę świadomie oddajemy życie[5].

Zmarł 4 czerwca 1942 r., w uroczystość Bożego Ciała, po brutalnym pobiciu przez szpitalnego izbowego - więźnia narodowości niemieckiej, osadzonego za przekonania komunistyczne. Jego ciało spalono w obozowym krematorium[6].

ŁOMŻA

Z diecezją związani są św. Brunon (970-1009), św. Andrzej Bobola oraz dwaj błogosławieni kapłani i wierna świecka z grona 108 męczenników z czasów drugiej wojny[7].

27. Błogosławiony ks. Adam Bargielski (1903-1942) urodził się 7 stycznia 1903 r. w Kalinowie, niedaleko Łomży, w parafii Piątnica, jako syn Franciszka i Franciszki z domu Jankowska. Po ukończeniu Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Łomży 5 stycznia 1925 r. wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Łomży, które ukończył w 1929 r. Święcenia kapłańskie przyjął 24 lutego 1929 r. z rąk biskupa Stanisława Kostki Łukomskiego (1874-1948).

Pierwszą placówką duszpasterską ks. Bargielskiego była parafia św. Wojciecha w Poznaniu, gdzie od 7 marca 1929 r. pełnił posługę wikariusza. Jesienią tego samego roku wyjechał na studia prawnicze do Strasburga, które odbywał od października 1929 r. do 1931 r. Po przerwanych studiach wraca do diecezji, pracując jako wikariusz w następujących parafiach: od ]1 października 1931 - Puchały; od 1 lipca 1932 - Suwałki; od 3 lipca 1936 - Łabno; od 7 lutego 1937 - Kadzidło; od 1 kwietnia 1938 - Bronowo; od 1 sierpnia 1938 - Wąsosz; 1939 - Myszyniec[8].

W 1936 r. ks. Adam Bargielski wyraził pragnienie wstąpienia do Zgromadzenia Księży Marianów w Stanach Zjednoczonych, jednak sprzeciwił się temu biskup łomżyński Stanisław Kostka Łukomski (1874-1948), pragnąc, by kapłan kontynuował posługę duszpasterską w diecezji łomżyńskiej.
W pracy duszpasterskiej ks. Bargielski odznaczał się gorliwością, zaangażowaniem i umiłowaniem swojej misji. Zdarzało się jednak, że podejmował decyzje zbyt pochopnie i samowolnie. Za opuszczenie placówki duszpasterskiej bez zgody przełożonego został obłożony krótką suspensą przez biskupa Łukomskiego. Kapłan przyjął karę z pokorą i szczerością, a jego relacja z biskupem pozostała pełna szacunku. Kara miała raczej charakter wychowawczy niż dyscyplinarny, a po uregulowaniu spraw kanonicznych wrócił do czynnej posługi.

Do 1940 r. pracował w Myszyńcu, gdzie gorliwie kontynuował posługę duszpasterską, służąc wiernym i angażując się w życie parafialne. Wiedział o niemieckiej akcji aresztowań duchownych, jednak nie próbował uciekać - pozostał na swojej parafii.

Dnia 9.IV.1940r. został aresztowany ks. Klemens Sawicki (1859-1942) - proboszcz parafii Myszyniec. Ks. Adam spełniał w tym czasie posługę duszpasterską. Wracając od chorego, dowiedział się o zaistniałym wydarzeniu i bezzwłocznie udał się do żandarmerii niemieckiej, prosząc aby go zaaresztowano w zamian za 80- letniego staruszka proboszcza[9]. Niemcy zgodzili się na tę zamianę.

Wówczas ks. Bargielski przeszedł przez następujące niemieckie obozy koncentracyjne, KL Soldau (Działdowo), następnie: Dachau (od 25 IV 1940), Gusen (od 25 V 1940), znów Dachau (od 8 XII 1940); gdzie otrzymał numer obozowy 22061.

Poświęcenie, z jakim oddał się za swego wiekowego proboszcza, traktował jako ofiarę za Kościół. W czasie prześladowania nie tracił nigdy głębokiego spokoju, pozostając zawsze gotowy, by służyć innym. Został zamordowany 8 IX 1942 r. przez strażnika obozu za to, że wygłodzony - jadł na plantacjach znalezione warzywo[10].

W parafii pw. Trójcy Przenajświętszej w Myszyńcu znajduje się tablica pamiątkowa ufundowana przez parafian ku czci ks. Adama Bargielskiego, umieszczona na ścianie lewej nawy kościoła parafialnego, na której zostały wypisane następujące słowa: »Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich« (J 15, 13). Księdzu Adamowi Bargielskiemu - wikariuszowi parafii myszynieckiej, ofierze zastępczej za swego Proboszcza, księdza Klemensa Sawickiego, aresztowanemu 9.IV.1940r., zamordowanemu w obozie koncentracyjnym w Dachau dnia 8.IX.1942r., nr obozowy 22061. R. i P. bp Edward Samsel (1940-2003), ks. Zdzisław Mikołajczyk (1928-2007) - proboszcz, księża wikariusze[11].

Bibliografia:

Budzyński Stefan, ks. Urbański, Stanisław Ziółkowska Anna, Polscy Święci i Męczennicy; Znani i nieznani, Warszawa 2015.

Kurek Jacek i Hojka Zbigniew, Śląski Machabeusz; Ksiądz Józef Czempiel i jego parafia, Chorzów Batory-Wielkie Hajduki 1997.

https://silesia.edu.pl/index.php/Brz%C3%B3ska_Antoni, 26.09.2025 r.

https://www.gdanskstrefa.com/szlakiem-terroru-sladami-zbrodni/ (dostęp: 08. 09. 2025 r.)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Franciszek_Rogaczewski (dostęp: 30.08.2025 r.)

https://muzeum1939.pl/dzien-meczenstwa-duchowienstwa-polskiego/aktualnosci/5267.html (dostęp: 23.08.2025)

https://ph.muzeum1939.pl/soldau,172,pl (dostęp: 23.08.2025)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dachau_(KL) (dostęp 23.08.2025 r.)

https://web.archive.org/web/20170925035411/http://seminarium-krakow.pl/category/aktualnosci/seminarium/historia/bl-piotr-dankowski/, 27. 09. 2025 r.

https://muzeum1939.pl/sonderfahndungsbuch-polen-specjalna-ksiega-goncza-dla-polski-fragment-wystawy-miiws/aktualnosci/6305.html, m27.09.2025 r.

https://muzeumpalace.pl/historia-palace/, 29.09.2025 r.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Buchenwald_(KL), 04. 09. 2025 r.

https://stanislawbm.pl/pl/blogoslawiony-piotr-dankowski-goral-ksiadz-patriota/24-32, 29.09.2025 r.

https://kurierostrowski.pl/2020/07/17/z-przygodzic-przez-dachau-na-oltarze/, 20. 09. 2025 r.

https://archiwum.ipn.gov.pl/pl/historia-z-ipn/95862,KL-Sachsenhausen-Miejsce-spod-znaku-trupiej-czaszki.html (dostęp: 18. 09. 2025 r.)

https://muzeum1939.pl/dzien-meczenstwa-duchowienstwa-polskiego/aktualnosci/5267.html (dostęp 23.08. 2025 r.)

https://www.kz-gedenkstaette-dachau.de/pl/miejsce-historyczne/system-podobozow-kz-dachau/ (dostęp: 23.08.2025 r.) https://www.ekai.pl/duchowienstwo-wsrod-wiezniow-auschwitz/ (dostęp:23.08.2025 r.)

https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/08-20b.php3, 20. 09. 2025 r.

https://ph.muzeum1939.pl/zbrodnia-w-wiezieniu-nkwd-w-glebokim-berezwecz,155,pl (dostęp: 28.08.2025 r.)

ks. Kaczmarek Tomasz, Sanktuarium licheńskie i Męczennicy, Marki, b.r.

Męczennicy za wiarę 1939-1945, praca zbiorowa, Warszawa 1996.

Praca zbiorowa, Victor-quia Victima. Ksiądz Emil Szramek (1887-1942), Katowice 1996.

Obraz ze str. https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/06-12a.php3 (dostęp 08. 09. 2025 r.)

Solak Andrzej, Męczennicy katoliccy ostatniego stulecia, Kraków 2012.

[1] Ks. Tomasz Kaczmarek, Sanktuarium licheńskie i Męczennicy ..., s.54.

[2] Tamże.

[3] Męczennicy za wiarę..., s. 137.

[4] Tamże.

[5] Ks. Tomasz Kaczmarek, Sanktuarium licheńskie i Męczennicy ..., s.55.